Deze gastcolumn schreef ik voor Bert Koster
Het feit dat ene Johannes Peetsma zich had aangemeld voor de excursie waar ik me ook voor opgegeven had, maakt dat ik een aantrekkelijke titel boven mijn gastcolumn voor neef Bert kan zetten. Want op een regenachtige lenteavond zat ik zomaar met Tiktok Tammo in een dikke bak. Gain dikke bak met bietn, moar met waaidevogelkiekers.
Deze column gaat over weidevogels en weilanden en over de vraag of we kiezen voor opgeven of opnieuw beginnen. Laten we eerst het landschap lezen waarin Tiktok Tammo en ik hebben rondgereden. Vanaf Onderdendam richting Tinallinge ligt links langs de weg het gehucht Rodewolt. Tussen uitgestrekt grasland staan daar twee grote boerderijen en een klein arbeidershuisje. Lang geleden hoorde Rodewolt als voorwerk bij het klooster van Haren. Klooster Yesse bezat namelijk de parochierechten van Menkeweer, bij Onderdendam. Onverharde kerkenpaden en oude bestuursvormen verbonden Groninger plekken en plaatsen heel anders dan tegenwoordig. Ten noorden van Rodewolt stroomt de Rodewoldertocht. Volgens andere beschrijvingen lees ik dat de Rodewoldertocht een oersloot is die ooit de Oude Ae in verbinding bracht met de Waddenzee. Kortom, Rodewolt is een historische plek. Ik vind het belangrijk om dit te vertellen en mijn verhaal hiermee te beginnen. Want het laat zien dat de mens enkel een vluchtige bewaarder is van landschap en erfgoed en een tijdelijke ontwikkelaar voor de toekomst. Wat een grote verantwoordelijkheid.
Nu ken ik het buurtschap Rodewolt al mijn hele leven, maar in dit weilandengebied ben ik nog nooit geweest. Toch ben ik met een van de boerderijen wel een beetje bekend, want daar wonen Matthijs en Nienke. Matthijs en ik brachten als kinderen samen de lagereschooltijd door op School met de Bijbel in Onderdendam. Nienke ken ik ook al heel lang door onze gezamenlijke liefde voor paarden. De pony van mijn dochter stond zelfs enkele jaren gestald op het Rodewolt. De oude Black leeft niet meer, maar heeft daar gouden jaren gekend.
Vanaf de zijlijn volg ik al enkele jaren het initiatief Collectief Groningen West. Deze organisatie maakt zich sterk voor meer natuurlijke variatie in een aantrekkelijk agrarisch landschap door weidevogelbeheer en landschapsbeheer. Matthijs en Nienke (Maatschap Veenland-Balkema) zijn met hun boerderij al een lange periode bezig met weidevogelbeheer en aangesloten bij het collectief. Dit stel is enthousiast en pioniert er nieuwsgierig op los onder de naam Weidevogelboerderij Rodewolt. Een natuur-inclusief melkveebedrijf waar landbouw en succesvol weidevogelbeheer samen gaan. Namens het collectief is Anne-Jan Staal dagelijks aan het werk in weilanden. Ook bij deze boerderij. Gepassioneerd en met veel kennis werkt hij succesvol aan het weidevogelbestand, doet onderzoek en weet steeds meer boeren mee te krijgen in deze aanpak.
Tot voor kort zag ik de vogelwonderen van het Rodewolt alleen maar digitaal. Met hoopgevende berichten op Facebook over nesten, eieren, kuikens en nieuwe volgelsoorten. Ik was dan ook blij verrast met de oproep dat Weidevogelboerderij dit voorjaar weidevogelexcursies organiseert. Groepen tot vijftien personen gaan onder begeleiding van Arne-Jan in een dikke bak achter een trekker, het land in. Langs de verschillende percelen met vogels en nesten. Wat bijzonder! Ik heb me direct opgegeven.
En zo zat ik dus op een regenachtige lenteavond samen met andere weidevogelkijkers in een dikke bak. Inclusief Tiktok Tammo. Johannes kijkt namelijk ook graag vogels en had zich met een paar vrienden voor deze ervaring aangemeld. Een wat lawaaierig clubje was het wel. Maar op een vrolijke, ontwapende manier en ze waren hartstikke kundig. Vogelsoorten werden snel gespot en bij de juiste naam genoemd. Tussen het kijken door was er volop tijd voor grappen.
We reden langs een mozaïek aan percelen, met zo’n tweehonderd vogelnesten. Echt! Elk weiland heeft een eigen doel en daarmee een eigen verhaal. Kort gras, lang gras, wel water, geen water, vroeg maaien, laat maaien. De sloten zijn ook belangrijk, of beter gezegd, de wallen. Deze moeten laag aflopen zodat ook kleine kuikens een uitje naar een buurweiland kunnen maken als vader en moeder dit vliegend doen.
Met Arne-Jan aan het stuur hobbelden we in onze regenjassen en poncho’s met bungelende verrekijkers langs de landerijen. Op verschillende vogelspotplekken hielden we halt. Arne-Jan vertelde ons het een en ander over vogels en over boeren. Benadrukte herhaaldelijk dat een boer moet leven van de opbrengst van het land, maar dat je vaak met kleine oplossingen en aanpassingen, grote veranderingen kunt realiseren voor weidevogels. Voor beide respect hebben werkt het beste leer ik van Arne-Jan. Respect voor vogel én boer. Hij wees waar we moesten kijken en vertelde wat we zagen. En dat was erg veel. Verrassend veel. Indrukwekkend veel. We zagen niet alleen vogels, we hoorden ze ook. Heerlijke geluiden die je aan vroeger doen denken en aan de Waddeneilanden. Even de ogen dicht en ik waande me niet op het Rodewolt, maar op Schiermonnikoog. Grutto, tureluur, scholekster, kievit, koksmeeuw, kluut, meerkoet, bergeend, slobeend, boerenzwaluw, oeverzwaluw, visdief, kleine plevier, stern en kokmeeuw. Ik mis vast nog namen, maar dan heeft u een beetje een idee.
Zoveel vogelgeluk maakt blij, maar geeft je ook een wat weemoedig, zorgelijk en schuldig gevoel. Wat waren de weilanden vroeger vol leven. In de tijd van de kerkenpaden en nog lang daarna. Halverwege de excursie bij een ruw perceel vol grutto’s, ging Tiktok Tammo ineens rechtop staan. In de bak. Hij tuurde een poosje stil over de weilanden en stelde toen hardop de vraag die denk ik op dat moment bij allen leefde: “Heeft dit initiatief zin? Is het niet een druppel op een gloeiende plaat?”
Laat het antwoord hierop een volmondig ‘ja’ zijn. Alsjeblieft! Want het alternatief is opgeven. Dat we afstand doen van weidevogels als bewoners van ons Grunneger pladdelaand. Initiatieven als Weidevogelboerderij Rodewolt, andere natuur- en vogelboerderijen en het collectief en vele vrijwilligers, bewijzen wat mij betreft dat we het tij nog ten goede kunnen keren. Laten we niet opgeven, maar beginnen. Het begin van een nieuwe toekomst voor Groninger weidevogels.
Wadwicht Inge Zwerver
Op Facebook kun je Weidevogelboerderij Rodewolt volgen en vind je meer informatie over de excursie.
